Ato ishin gratë që testonin ushqimin e Hitlerit në rast se dikush do të përpiqej ta helmonte. Madje provonin edhe gatimet e tij vegjetariane nën kërcënimin e armës në selinë e tij, famëkeqen “Strofulla e Ujkut”.
Kjo është historia e vërtetë e treguar nga e vetmja e mbijetuar e këtij grupi grash. Margot Wölk vendosi të thyente heshtjen e saj në moshën 95-vjeçare, duke shkaktuar trazira në Gjermani. Kjo është ajo që frymëzoi librin “Testueset” nga Rosella Postorino, i cili shërbeu si pikë referimi për filmin e ri të regjisorit më të rëndësishëm italian të gjallë, Silvio Soldini.
Gratë gjermane që ishin ose të veja ose kishin një burrë në front, ftoheshin të mblidheshin në të njëjtën tavolinë, në kohë të caktuara të ditës dhe në një gjendje konfidencialiteti maksimal, për të provuar ushqimin e Fyhrerit (pas tentativës së vrasjes së Hitlerit, ato do të mbaheshin brenda ndërtesës).rotagonistja është e reja Rosa Sauer (me një performancë shembullore nga Eliza Salt), një personazh i frymëzuar nga historia e vërtetë e Margot Wölk, e cila, pasi largohet nga shtëpia e saj e bombarduar në Berlin, gjen strehim në Grosse Partz në Prusi, që sot i përket Polonisë. Ky ishte fillimi i numërimit mbrapsht për fitoren e supozuar triumfale të Fyhrerit, pasi ai kishte pësuar një disfatë të madhe në Betejën e Stalingradit.
Aleatët kishin filluar të bombardonin qytetet e Gjermanisë dhe rënia ekonomike i kishte bërë Hitlerin dhe gjeneralët e tij më mizorë. Varfëria kishte filluar të godiste banorët e Gjermanisë dhe kjo është e dukshme nga prania e grave të dëshpëruara që ishin ftuar të provonin ushqimin në selinë e tij.
shiko trailerin e filmit
“Kontrata e vdekjes”
Kamera e ndjek nga afër protagonisten, teksa ajo nuk është në gjendje të besojë se do ta kapërcejë urinë kur sheh ushqimin e bollshëm që zbukuron tryezën e Hitlerit. Shumë shpejt, megjithatë, gëzimi i të qenit në gjendje të shijojë bukën do të shndërrohet në dëshpërim. Në të njëjtën kohë, Rosa nuk jeton në kushte që e bëjnë të shpresojë. Burri i saj po lufton në Ukrainë, ndërsa ajo është e detyruar të jetojë me vjehrrin e saj në Prusinë konservatore. Për habinë e saj, një grup burrash të SS pothuajse e rrëmbejnë atë dhe pasi e ulin me 14 vajza të reja në një tryezë të pasur me takëme të mira, i njoftojnë se nëse ushqimi është i helmuar, ato do të vdesin, por Hitleri jo. Në thelb, ato do të sakrifikohen për Fyhrerin, në një kohë kur besimi absolut tek ai ka filluar të lëkundet dhe shenjat e para se Gjermania nuk do ta fitojë luftën janë tashmë të dukshme.
Kamera e Soldinit ndjek çdo detaj të gëzimit që shndërrohet në dëshpërim, të privilegjit të të pasurit qasje në tryezën luksoze të Hitlerit që shpejt shndërrohet në një mallkim. Shumë herë ata vetë kishin ndjesinë se diçka nuk shkonte, të tjerë se duhej të shprehnin dëshirën e tyre të fundit para çdo vakti, ndërsa ndonjë reaksion helmues që gjendej në ushqimin e diktatorit gjerman i bënte pothuajse ta paguanin me jetën e tyre. Sipas planit të përgjithshëm, degustueset duhej të uleshin të gjitha në të njëjtën tavolinë, të provonin të gjitha pjatat dhe të prisnin një orë për të parë nëse gjithçka ishte në rregull. Çdo minutë që kalonte dukej si një përjetësi. Në fillim të gjithë dyshonin tek njëri-tjetri dhe Rosa, e paaftë për të zhvilluar miqësi me degustueset e tjera, e kuptoi se duhej të ecte vetë. Dëshpërimi i saj duket se është absolut kur mëson se burri i saj ka vdekur në front – dhe tani është vetëm, në konflikt me degustueset e tjera.
Çdo ditë e zymtë që ajo zhvillon një bisedë të drejtpërdrejtë me vdekjen i duket si një përjetësi, dhe në këtë gjendje, në kontekstin e një konfirmimi mishor se është gjallë, ajo përfshihet me një nga torturuesit e saj të mundshëm, togerin e SS, Zingler. Marrëdhënia e pushtetit merr dimensione të tjera, dhe në film ne dëshmojmë të gjitha fazat e dëshpërimit njerëzor: pasionin e dashurisë, ankthin e vdekjes, atmosferën e sëmurë të kohës.
“Është e vërtetë që ky film ngjall shumë reagime dhe ndjenja njerëzore, dhe kjo nuk ka të bëjë vetëm me atë që po ndodhte në atë kohë”, – shpjegon regjisori, i cili pranon se qëllimi i tij nuk ishte të bënte një film të periudhës, por të fliste për të gjitha këto nuanca të reagimeve njerëzore në epokën e sotme, ku mbizotërojnë paranoja dhe dhuna.
Kthimi në ditët e sotme
“Në thelb, filmi i referohet asaj që po ndodh sot në një nivel politik, por edhe duke iu referuar instinkteve njerëzore, mënyrës se si njerëzit reagojnë ndaj këtyre kushteve ekstreme. Është pikërisht kjo ndjenjë mbijetese që e pushton Rosën kur ajo vendos t’i përgjigjet thirrjes së dashurisë së Zinglerit. Dhe pyetjet janë të shumta: A e bën ajo këtë sepse ka frikë apo sepse urdhëron një dëshirë të thellë?”Të gjitha përgjigjet janë në program, dhe kjo është diçka që filmi e thekson më sipër, një prodhim italo-belgo-zviceran me një kast gjerman që, siç na tregon regjisori italian, mund të jetë një gjuhë që ai nuk e njeh, “por në cilën gjuhë tjetër mund të xhiroja një film që tregon një histori që zhvillohet në vitin 1943 në Gjermani?”
Që të mund të përcillja gjithçka që libri përshkruan kaq intensivisht, më duhej të ndihesha i njohur me këto histori, të ndieja një magjepsje. Me fjalë të tjera, të gjeja një pjesë të vetes që mund të identifikohej me gjithçka që përshkruan historia, me reagimet dhe ndjenjat e të gjithë këtyre njerëzve.” Dhe ai ia doli mbanë duke krijuar një gjendje që duket klaustrofobike, por që nxjerr në pah ndjenja kaq intensive dhe e paraqet me saktësi atmosferën gri të peizazhit.
Viktimat e oficerëve
Pjesa më e madhe e asaj që përshkruhet në film, megjithëse e bazuar në romanin e Postorinos, është kryesisht e vërtetë dhe e frymëzuar nga ajo që u zbulua nga Margot Wölk në dhjetor 2012. E vetmja e mbijetuar nga shijueset e Hitlerit rrëfeu në detaje mënyrën se si ajo dhe 14 gra të tjera u detyruan, që nga viti 1942 e tutje, të shijonin ushqimin e Fyhrerit: të gjitha përshkrimet, klima e dëshpërimit dhe e pashpresës, ankthi për çdo kafshatë që hëngrën, përshkruhen me saktësi në libër dhe në film.
Versioni që një oficer e hipi në një tren për në Berlin në vitin 1944, duke e shpëtuar nga njësitë e Ushtrisë së Kuqe që kishin pushtuar zonën, gjë që frymëzoi edhe historinë e dashurisë të përshkruar në film, është gjithashtu i vërtetë. Në realitet, megjithatë, Welt ka thënë se ajo ishte përdhunuar disa herë nga një oficer i SS dhe po aq herë nga oficerët e Ushtrisë së Kuqe kur u kthye në Berlin, ku atmosfera ishte ende e zymtë për gratë gjermane.
Subjektet e tjera të testimit ishin gjithashtu viktima të oficerëve të Ushtrisë së Kuqe, duke rezultuar në trajtimin e saj si e vetmja e mbijetuar e grupit. Gjithashtu, siç i kishte thënë autores Postorino, burri i saj i zhdukur nuk kishte vdekur në fund, por ishte gjetur gjallë dhe ajo arriti ta takonte përsëri pas përfundimit të luftës, megjithëse i plagosur rëndë. Sa u përket vakteve që provuan, ato dukeshin si një luks dhe një kërcënim. “Ushqimi ishte i shijshëm, me perimet më të mira dhe ne gjithmonë provonim një porcion makarona ose oriz”, u kishte thënë ajo gazetarëve, “por kishim një frikë të vazhdueshme pasi gjithmonë kishte thashetheme se donin ta helmonin dhe ne nuk mund ta shijonim ushqimin.”
Çfarë tregoi hulumtimi?
Rrëfimet u përfshinë edhe në një dokumentar, i cili megjithatë përshkruan anën tjetër të historisë, e cila kundërshton atë që përshkroi Wölk. Historiani Sven Felix Kellerhoff kishte shprehur skepticizëm të fortë në lidhje me degustuesit e Hitlerit, duke thënë se ai ndiqte një dietë të veçantë të përgatitur ekskluzivisht për të nga kuzhinieri i tij në një kuzhinë të veçantë në zonën e sigurisë me kodin “Sperrkreis 1”.
Megjithatë, për shkak se mbi 2 mijë njerëz punonin në selinë qendrore, askush nuk mund të konfirmojë se çfarë ndodhi saktësisht në këtë hapësirë të mbyllur. Edhe historianët që kanë hulumtuar të gjitha arkivat, si Felix Bohr, nuk janë të sigurt, pasi nuk kanë gjetur asnjë burim që flet për degustuesit, por as edhe ndonjë dokument që përshkruan të kundërtën. Kur u pyet nëse i kishte kontrolluar detajet e historisë së vërtetë, regjisori u përgjigj se ajo që e frymëzoi ishte ajo që përshkruan libri – i cili nuk quhet kot roman.
“Ajo që ka rëndësi është e vërteta emocionale dhe aktualiteti i filmit, pasi flet për gratë e palira nën një regjim dhune”, argumenton ai, duke përfunduar se “shumë gra dhe shumë njerëz ende përjetojnë një dhunë themelore përkatëse sot, edhe nëse duket se gëzojnë privilegje”.
Operacioni “Valkyrie”
Por rëndësia e filmit shprehet në analogjinë e sotme me ngjarjet e kohës, kur ndodhi atentati ndaj Hitlerit më 20 korrik 1944, i përshkruar në film si “Operacioni Valkyrie”.
Meqenëse Hitleri arriti të mbijetonte, ai e perceptoi faktin që u shpëtua si një mrekulli metafizike. Ai kishte deklaruar në radio se ky ishte një konfirmim i fatit që duhej të jetonte për të realizuar qëllimin e madh që kishte për Gjermaninë, deklarata të ngjashme me ato të bëra nga Trump pas atentatit ndaj tij në vitin 2024, ku ai foli për një shenjë të fatit.
Kjo është arsyeja pse Soldini pajtohet që filmi jo vetëm që duket i rëndësishëm, por edhe disi distopian, pasi përshkruan gjithçka që po ndodh dhe, për fat të keq, mund të ndodhë përsëri në të ardhmen.
“Mjafton të ndryshosh uniformat e veshura nga ushtarët, ngjyrën e mureve dhe modën e mobileve për të parë sa shumë analogji ka me të sotmen për sa i përket karakterit dominues të shtypjes dhe dhunës.” Kjo, në vetvete, është një vëzhgim i tmerrshëm që e bën filmin e Soldinit jo vetëm një film të periudhës, por edhe një të nxjerrë nga makthet më të tmerrshme të sotme. ©Botuar në Protothema, përshtati në shqip LAPSI.al
